असोज १, म्याग्दी : धादिङका ६२ वर्षीय मेल्चा तामाङ सुन्तला रङको बाक्लो ज्याकेट र पहेँलो प्लास्टिकले शरीर छोप्दै ५०० भेडा र च्याङ्ग्रा लिएर हिमालतिर उक्लिएका छन्। उनीसँग सधैं लठ्ठी र एक भोटे कुकुर हुन्छ। भेडाच्याङ्ग्रा चराउन जेठको अन्तिमतिर तिब्बत नजिक पुगेका तामाङ अहिले घर फर्कंदै मुस्ताङको दामोदरकुण्ड आइपुगेका छन्।
भिरपाखाको गोठालो यात्रा
१८ वर्षदेखि गोठालोको काम गरिरहेका तामाङका साथीहरू कतिपय विदेश, कतिपय सहरमा रोजगारी खोज्न पुगे। तर उनलाई भने भिरपाखामै रमाइलो लाग्छ। “नपढेकाले जहाँ गए पनि दुःखै गर्नुपर्छ,” तामाङले भने, “मलाई विदेशको मरुभूमिभन्दा मुस्ताङकै भिरपाखा मनपर्छ।” तामाङले वार्षिक रु १ लाख ५० हजारको तलबमा गोठालो गरिरहेका छन्, जसले उनको धादिङको झर्लाङमा रहेको परिवारको जीविकोपार्जन गर्छ।
कठिन दिनचर्या
तामाङको दिनचर्या बिहानैदेखि राति अबेरसम्म भेडा र च्याङ्ग्रा स्याहार्नमै बित्छ। गोठालो जाँदा बासको कुनै टुंगो हुँदैन। कहिले गोठमा, कहिले ढुंगामुनि ओत लागेर रात बिताउनुपर्ने हुन्छ।
अन्य गोठाला साथीहरू
मेल्चा तामाङ मात्र होइनन्, याराका नवाङ गुरुङ पनि तीन वर्षयता गोठालो गरिरहेका छन्। उनले सात वर्ष साउदी अरबमा काम गरेपछि गाउँ फर्केर गोठालो गर्न थालेका हुन्।
च्याङ्ग्रापालन र गोठालाको चुनौती
उपल्लो हिमालमा भेडाच्याङ्ग्रा चराउन जाँदा तीन महिनासम्म परिवार र आफन्तसँग सम्पर्कविहीन हुनुपर्ने, जङ्गली जनावरबाट जोगिनु पर्ने, गोठमा बस्नुपर्ने, छुट्टी नहुनेजस्ता समस्याहरू छन्।
मुस्ताङको मुख्य आयस्रोत
लो-घेकर दामोदरकुण्ड र लोमान्थाङ गाउँपालिकामा भेडाच्याङ्ग्रापालन नै आम्दानीको मुख्य स्रोत हो। दसैं–तिहारका लागि मुस्ताङबाट करिब २३ करोड रुपैयाँ बराबरका ६ हजार च्याङ्ग्रा बिक्री हुने गरेको तथ्याङ्क भेटेरीनरी अस्पताल तथा पशुसेवा विज्ञ केन्द्र मुस्ताङले जनाएको छ।
जङ्गली जनावरको चुनौती
हिमचितुवा, ब्वाँसो र जङ्गली कुकुरबाट भेडा–च्याङ्ग्रालाई जोगाउन गाह्रो भएको किसानहरू बताउँछन्। पासाङ डेण्डुप गुरुङका अनुसार, वर्षमा एउटै फार्ममा २० भन्दा बढी भेडा–च्याङ्ग्रा जङ्गली जनावरले मार्ने गरेको छ।
उपसंहार
मुस्ताङका भेडाच्याङ्ग्रा पालक गोठालाहरूले कडा सङ्घर्ष गर्दै आफ्नो जीविका चलाइरहेका छन्। हिमालमा चराइएका यी भेडा–च्याङ्ग्राको माग दशैंको समयमा झन् बढ्ने गर्छ।
(रासस – राष्ट्रिय समाचार समिति नेपालको सरकारी समाचार संस्था हो।)
