मंसिर, १९ काठमाडौं : नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा उपनिर्वाचन एक महत्त्वपूर्ण जनमत परीक्षणको रूपमा प्रस्तुत भएको छ। सत्तागठबन्धनको गठनपछि यस उपनिर्वाचनले प्रमुख दल कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र एमालेका लागि नयाँ यथार्थ र चुनौतीहरू प्रस्तुत गरेको छ। चुनावमा कांग्रेसले पहिलो स्थान हासिल गर्यो भने माओवादी केन्द्रले दोस्रो स्थानमा स्थान बनाएको छ भने, एमाले तेस्रो स्थानमा परेको छ। यस उपनिर्वाचनको नतिजाले कुनै नयाँ शक्ति सन्तुलनको संकेत दिएको छ र आगामी चुनावका लागि एक महत्वपूर्ण मापदण्ड बन्न पुगेको छ।
यो उपनिर्वाचन ४४ सिटको परिणामसँगै सम्पन्न भएको हो, जहाँ कांग्रेसले आफ्नो पक्षमा पहिलो स्थान प्राप्त गरेको छ। यद्यपि, कांग्रेसले साना दलहरूका सामुन्ने धेरै सिट गुमाएको छ र यसले केही क्षेत्रीय दलहरूको शक्तिमा वृद्धि गरेका छन्। माओवादी केन्द्रले एमालेलाई उछिन्दै दोस्रो स्थानमा स्थान प्राप्त गरेको छ भने, एमाले अपेक्षित परिणाम निकाल्न सकेन। यसले सत्तागठबन्धनका साझेदार दलहरूबीचको सत्ताको प्रतिस्पर्धा र संघर्षको संकेत गर्दछ।
संघीय, प्रदेश र स्थानीय तहका चुनावहरूमा कांग्रेस र एमालेको सत्तागठबन्धनको प्रभाव देखिएको भए पनि, यो उपनिर्वाचनमा साना दलहरूले पनि आफ्नो अस्तित्व बचाउन सफल भएका छन्। चुनावी परिणामले स्पष्ट पारेको छ कि मुख्य तीन दलहरू– कांग्रेस, माओवादी र एमाले– आफ्नो बलमा मैदानमा थिए र यसले विभिन्न दलहरूको परस्पर प्रतिस्पर्धामा नयाँ धाराको निर्माण गरेको छ। कांग्रेसले ४१ स्थानमा आफ्नो उपस्थिति जनाउँदै १७ स्थानमा विजय प्राप्त गर्यो। यसले कूल १९ स्थानमा विजय पाएको छ, जहाँ उनीहरूले निर्विरोध पनि स्थान जितेका छन्।
विगतमा सत्तागठबन्धनको भाग भएका दलहरूले यस पटक एकल रूपमा प्रतिस्पर्धा गरेको थिए। माओवादी केन्द्रले यस क्रममा अपेक्षाअनुसार राम्रो नतिजा निकालेको छ र आगामी चुनावका लागि गठबन्धन बिना पनि प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने आत्मविश्वास प्रकट गरेको छ। माओवादीको विजयले यसलाई प्रमुख प्रतिपक्ष दलको रूपमा स्थापित गरेको छ।
त्यस्तै, काठमाडौं-१६ मा कांग्रेसको तेस्रो स्थान प्राप्त गर्नु, माओवादीको दोस्रो स्थानमा रहनु र एमालेको पराजय यस क्षेत्रमा राजनीतिक धारको परिवर्तनलाई संकेत गर्छ। यसरी, प्रमुख दलहरूबीचको प्रतिस्पर्धा र क्षेत्रीय दलहरूको उत्थानले आगामी निर्वाचनमा नयाँ समीकरणको संकेत गरेको छ।
साना दलहरूको सफलता:
कांग्रेस र एमालेजस्ता प्रमुख दलहरूको अपेक्षाअनुसार नतिजा नआएको भए पनि, साना दलहरूले आफूलाई बलियो बनाउन सफल भएका छन्। जसपा नेपाल, रास्वपा, एकीकृत समाजवादी, नेमकिपा र स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूले विभिन्न स्थानमा विजय प्राप्त गरे। यसले आगामी निर्वाचनमा साना दलहरूको प्रभाव बढाउने सम्भावना देखाउँछ।
उपनिर्वाचनको परिणामले जनतालाई प्रत्यक्ष रूपमा सत्ताको प्रवृत्तिमा असन्तुष्टि प्रकट गरेको देखिन्छ। यो जनमत परीक्षणको परिणामले सत्तागठबन्धनको आन्तरिक दवाब र साना दलहरूको समन्वयको आवश्यकता पनि देखाउँछ। खासगरी, रौतहट, सप्तरी, जुम्ला, र झापा जस्ता जिल्लामा साना दलहरूले अपूर्व सफलता प्राप्त गरेको छ। यसबाट स्पष्ट देखिन्छ कि यी दलहरूले जनताको बीचमा रहेको असन्तुष्टिको सही उपयोग गरेका छन्।
नतिजा:
कांग्रेसको विजय सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण उपलब्धि हो। पार्टीले ४१ स्थानका चुनावी परिणाममा १७ स्थानमा जित हासिल गरेको छ, जसमा एक नगरपालिका प्रमुख र १६ वडाध्यक्षसहित स्थान प्राप्त गरेको छ। यसले कांग्रेसको सशक्त उपस्थिति र आफ्नो पार्टीको आधारलाई पुन: सुदृढ गरेको छ। यद्यपि, कांग्रेसले आफ्नो ऐतिहासिक क्षेत्रीय वर्चस्वमा केही स्थान गुमाएको छ भने माओवादीको विजयले आगामी चुनावमा बढी प्रतिस्पर्धात्मक स्थितिको निर्माण गरेको छ।
माओवादीले ११ स्थान जितेर दोस्रो स्थानमा स्थान बनाएको छ। यसले पार्टीको आत्मविश्वासलाई बलियो बनाएको छ र यसले आगामी चुनावमा गठबन्धनविना पनि लड्न सक्ने संकेत दिएको छ। माओवादीले यो चुनावी परिणाममा साना दलहरूको समर्थन पनि जुटाएको छ जसले यसको प्रभावलाई थप सुदृढ बनाएको छ।
एमालेले भने अपेक्षित नतिजा निकाल्न सकेन। पार्टीले कुल सात स्थानमा विजय प्राप्त गरेको छ, जुन पार्टीको अपेक्षाभन्दा निकै कम हो। यसले एमालेको नेतृत्वमा रहेको सत्तागठबन्धनको असफलता र आन्तरिक संघर्षलाई प्रकट गरेको छ। विशेष गरी, पार्टीले साना दलहरूसँग मिलेर नयाँ समीकरण बनाउनुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ।
क्षेत्रीय परिणामहरू:
उपनिर्वाचनका क्षेत्रीय नतिजाहरूले नेपालको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा विविधता र क्षेत्रीय आवश्यकताहरूलाई उजागर गरेको छ। कोशी, बागमती, गण्डकी, लुम्बिनी, कर्णाली र सुदूरपश्चिमका विभिन्न क्षेत्रहरूमा पार्टीहरूको स्थान फेरिएका छन्। यसले देखाउँछ कि लोकल स्तरमा साना दलहरूको समर्थन बढ्दै गएको छ र यो प्रवृत्ति आगामी चुनावमा पनि देखिन सक्छ।
निष्कर्ष:
यस उपनिर्वाचनले नेपालको सत्तागत संरचनामा केही महत्त्वपूर्ण संकेत दिएका छन्। कांग्रेस र एमाले जस्ता प्रमुख दलहरूको मिलेर गरिएको गठबन्धनले यस पटक अपेक्षित नतिजा नपाएको छ भने, माओवादी केन्द्रको विजय र साना दलहरूको समर्थनले आगामी निर्वाचनमा नयाँ समीकरणको आवश्यकता र चुनौतीलाई स्पष्ट बनाएको छ। यसले आगामी चुनावमा गठबन्धनको महत्त्व र साना दलहरूको भूमिकाको वृद्धि गर्न सक्छ।
समग्रमा, यो उपनिर्वाचनले नेपालको राजनीति र सत्तागठबन्धनको भविष्यको दृष्टिकोण प्रकट गरेको छ र आगामी चुनावको लागि महत्त्वपूर्ण मापदण्ड तय गरेको छ।
